Ngành bảo hiểm nhân thọ (BHNT) Việt Nam đang trải qua giai đoạn khó khăn chưa từng thấy. Sau một thời gian dài phải đối diện với những thách thức như kinh doanh tụt dốc, lượng khiếu nại gia tăng và niềm tin của khách hàng suy giảm, ngành này đang buộc phải tự tái cấu trúc để phục hồi. Tuy nhiên, bức tranh hiện tại vẫn chưa có dấu hiệu tươi sáng, với nhiều công ty bảo hiểm lớn báo cáo kết quả kinh doanh không khả quan.
Contents
Bức Tranh Hiện Tại: Những Tranh Chấp Phát Sinh
Mới đây, TAND Khu 1 và Khu 5 tại TP HCM đã liên tiếp xét xử hai vụ tranh chấp hợp đồng BHNT giữa khách hàng và Công ty Manulife Việt Nam. Trong cả hai trường hợp, tòa án đã bác yêu cầu vô hiệu hợp đồng của khách hàng, khiến họ có nguy cơ mất trắng số tiền đã đóng lên tới 380 triệu đồng. Hai khách hàng này đều bày tỏ sự tức giận và có ý định kháng cáo lên tòa phúc thẩm. Đây không phải là những tranh chấp hiếm hoi trong thị trường BHNT, nhưng gần như tất cả đều có kết quả bất lợi cho người đóng bảo hiểm.
Luật sư Nguyễn Khắc Thành Đạt tại Đoàn Luật sư TP HCM cho biết ông thường xuyên nhận được các vụ kiện liên quan đến hợp đồng bảo hiểm nhân thọ, dẫn đến sự sụt giảm nghiêm trọng niềm tin của khách hàng vào thị trường này.
Trong năm 2023, ngành BHNT được xem là “năm sóng gió”, khi hàng loạt doanh nghiệp bị tố cáo về những hoạt động tư vấn mập mờ và thiếu trách nhiệm với khách hàng, khiến lượng tin tiêu cực về ngành gia tăng. Số lượng hợp đồng khai thác mới trong năm đó chỉ đạt 1,915 triệu, giảm tới 43,8% so với năm trước. Doanh thu phí bảo hiểm khai thác mới toàn thị trường cũng giảm 44,5%, còn khoảng 28.179 tỷ đồng. Tỷ lệ hủy hợp đồng dao động từ 20% đến 30%, trong khi tỷ lệ bồi thường tăng đến 35,7%, với số tiền chi trả ước tính trên 57.000 tỷ đồng.
Doanh Nghiệp Bảo Hiểm Gặp Khó Khăn
Khi nhìn vào báo cáo tài chính bán niên của 14 công ty BHNT, có thể thấy rõ ràng rằng phần lớn các công ty đều ghi nhận sự sụt giảm lợi nhuận, trong đó có một số doanh nghiệp thua lỗ. Các tên tuổi lớn như Manulife, Dai-ichi, Hanwha Life, Prudential, và Chubb Life đều báo cáo lợi nhuận thấp hơn so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, Chubb Life đã giảm hơn 90%, Manulife lãi chỉ 737 tỷ đồng, thấp hơn 65% so với mức 2.127 tỷ đồng cùng kỳ năm trước. Prudential cũng ghi nhận lãi trước thuế 812 tỷ đồng, giảm 26%. Đáng chú ý, Generali chuyển từ lãi 117 tỷ đồng sang lỗ 22 tỷ đồng, trong khi Sun Life chịu lỗ tới 608 tỷ đồng.
Nguyên nhân của tình hình khó khăn này một phần đến từ khung pháp lý mới, đã siết chặt hơn trong lĩnh vực BHNT. Theo thông tin từ Bộ Tài chính, Nghị định 46/2023/NĐ-CP được ban hành gần đây đã yêu cầu các công ty bảo hiểm phải ngừng bán nhiều sản phẩm chính và sản phẩm bổ trợ. Các sản phẩm bảo hiểm liên kết đầu tư không còn được phép tích hợp các quyền lợi bổ sung như tai nạn, bệnh hiểm nghèo, viện phí, và chăm sóc y tế, mà chỉ được phép tích hợp một số quyền lợi rủi ro cơ bản như tử vong và thương tật vĩnh viễn.
Sự Thay Đổi Về Chính Sách và Tư Duy
Sự thiếu minh bạch và những hành vi mập mờ của ngành BHNT đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển trong những năm gần đây. Theo chuyên gia kinh tế Trần Nguyên Đán, tình trạng tăng trưởng chậm của BHNT Việt Nam một phần là do những vụ việc tai tiếng trong năm 2023, như vụ Ngân hàng TMCP Sài Gòn (SCB) bán bảo hiểm liên kết đầu tư, và trường hợp diễn viên Ngọc Lan công khai khiếu nại vì bị tư vấn mập mờ. Điều này đã khiến Bộ Tài chính và Ngân hàng Nhà nước phải vào cuộc để siết chặt quy định.
Ông Đán nhận định rằng nhiều công ty bảo hiểm vẫn giữ tư duy tuyển dụng đại lý bằng mọi giá, trong khi việc chăm sóc khách hàng lại bị bỏ ngỏ. Điều này đã tạo ra những vấn đề về tính bền vững trong thị trường.
Một giám đốc kinh doanh trong lĩnh vực BHNT cũng chia sẻ rằng nghề tư vấn hiện nay không còn dễ dàng như trước. “Không còn chuyện ai cũng có thể vào làm,” ông cho biết. “Nếu trước đây chỉ cần kéo khách về ký hợp đồng thì bây giờ phải có kiến thức, trình độ và trách nhiệm thực sự.” Giám đốc này cho biết đã đến lúc ngành bảo hiểm cần tự thanh lọc và đào thải những nhân sự yếu kém để xây dựng đội ngũ chuyên nghiệp hơn.
Ông Đán cũng khuyến nghị các công ty BHNT cần siết chặt công tác đào tạo, quản lý chất lượng đại lý, đặc biệt trong mảng bảo hiểm liên kết đơn vị. Việc sát hạch cần được thực hiện thường xuyên, trong khi các hoạt động tôn vinh hình thức cần được giảm bớt, thay vào đó là tăng cường nguồn lực cho việc chăm sóc khách hàng và công khai minh bạch dữ liệu bồi thường.
Triển Vọng Tương Lai và Đáp Ứng Nhu Cầu Thực Tế
Đại diện Bộ Tài chính cho hay rằng từ ngày 1-7-2025, Luật Kinh doanh Bảo hiểm 2022 sẽ chính thức có hiệu lực, cho phép doanh nghiệp được chủ động thiết kế sản phẩm và chỉ cần đăng ký phương pháp tính phí với cơ quan quản lý. Danh mục sản phẩm trên thị trường do đó sẽ trở nên đa dạng hơn, bao gồm bảo hiểm liên kết đầu tư, hỗn hợp, tử kỳ, sức khỏe, cùng các sản phẩm bổ sung quyền lợi y tế. Mục tiêu là hướng đến việc bảo vệ toàn diện và lâu dài cho người tham gia.
Luật sư Nguyễn Khắc Thành Đạt nhấn mạnh rằng một trong những điểm tiến bộ quan trọng của luật mới là yêu cầu minh bạch hơn trong thiết kế sản phẩm, phân biệt rõ giữa quyền lợi bảo vệ và quyền lợi tiết kiệm. Cách tiếp cận này sẽ giúp khách hàng dễ hiểu hơn, dễ lựa chọn và tuỳ chỉnh gói bảo hiểm phù hợp với nhu cầu và khả năng tài chính của mình.
Tóm lại, ngành bảo hiểm nhân thọ Việt Nam đứng trước những thách thức lớn, tuy nhiên, những thay đổi trong quy định có thể giúp phục hồi niềm tin và tạo ra nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững trong tương lai.
